„The best way to predict the future is to create it”. III edycja. Świat po COVID-19. Szanse i wyzwania dla sektora ochrony zdrowia

Wprowadzenie do pierwszego panelu dyskusyjnego wygłosili prof. Marcin Czech (Szkoła Biznesu Politechniki Warszawskiej, Instytut Matki i dziecka) oraz Marek Kowalski (Przewodniczący Federacji Przedsiębiorców Polskich).

Prof. Marcin Czech podkreślił, iż koronawirusy nie są niczym nowym i towarzyszą ludziom od dawna (najczęściej ich nosicielami są ptaki i ssaki). Zdaniem profesora, są one także „najszczęśliwszymi wirusami na świecie” gdyż z uwagi na swoją charakterystykę (nie posiada on własnych układów metabolicznych, korzystają z „dobrodziejstw” zainfekowanych komórek) mogą nieskrępowanie rozprzestrzeniać się w niezwykle szybkim tempie.

Profesor Czech przyznał, że pandemia koronawirusa stała się globalnym problemem i wyzwaniem dla wszystkich lokalnych służb zdrowia na świecie. Dane na koniec maja 2020 roku mówią o ponad 5,5 mln zachorowań i ponad 350 tys. zgonów na całym świecie. W obliczu tych wskaźników, Profesor przyznał, że z Polską wirus obszedł się stosunkowo łagodnie. „Obecnie Polska zajmuje 34-35 miejsce na świecie pod względem liczby zachorowań i zgonów – Polski system ochrony zdrowia odpowiedział w sposób właściwy na zakażenia i dzisiaj możemy mówić o wielu wolnych ostrych łóżkach i respiratorach” – komentuje Prof. Marcin Czech. Studzi jednak nadmierny optymizm dodając  „O unormowaniu sytuacji będziemy jednak mogli powiedzieć dopiero, gdy zostanie wynaleziony lek lub szczepionka. Niezależnie od tego – powinniśmy zwracać większą uwagę na zdrowie”.

Drugie wystąpienie wprowadzające do konferencji wygłosił Marek Kowalski – Przewodniczący FPP. Przyznał, że „Sytuacja finansowania służby zdrowia budzi poważne obawy – kolejne rządy nie były w stanie uporządkować tych spraw. Warto pamiętać, że szpitale weszły w ten rok z zadłużeniem 4 mld PLN. Polscy przedsiębiorcy w obliczu przenieśli na siebie część odpowiedzialności za odciążenie służby zdrowia”.

Prezes Kowalski zwrócił również uwagę na fakt, że prognozy ekonomiczne zakładają spadek PKB o około 4%. Możemy założyć, że długi szpitalne zwiększą się o kolejne 12-13 mld zł. Efektywniejsze rozwiązania faktoringowe dla szpitali stanowiłyby cenną pomoc w odzyskaniu przez nie tak potrzebnej dziś płynności finansowej. Kowalski podkreślił, że jeśli nie możemy zwiększyć na ten moment budżetów szpitalnych, musimy zwiększyć możliwości pomocy dla dostawców.

Dyskusja w ramach pierwszego panelu koncentrowała się na analizie możliwych scenariuszy rozwoju polskiego systemu ochrony zdrowia po COVID-19.  

Olga Semeniuk w swoim wystąpieniu podkreśliła znaczenie szybkiej reakcji Ministerstwa Rozwoju na pierwsze symptomy kryzysu gospodarczego „Gdy 4 marca odnotowaliśmy w Polsce pierwszy przypadek zachorowania na COVID-19 wspólnie z Min. Jadwigą Emilewicz przystąpiliśmy do tworzenia listy najbardziej zagrożonych sektorów gospodarki; wśród nich znalazły się m. in. turystyka, hotelarstwo czy gastronomia. Jednocześnie, we współpracy z wieloma instytucjami publicznymi szukaliśmy krajowych partnerów z sektora MŚP, którzy byliby w stanie szyć maseczki czy produkować przyłbice. W efekcie podjęliśmy współpracę z ponad setką szwalni w PL, które będą bardzo istotne ze względu na drugą turę epidemii”.

W dyskusji głos zabrali także przedstawiciele kluczowych agend rządowych: Agencji Badań Medycznych, Narodowego Funduszu Zdrowia, Głównego Inspektoratu Sanitarnego, Narodowego Instytutu Leków czy Agencji Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji.

Główny Inspektor Sanitarny – Prof. Jarosław Pinkas podkreślił w trakcie debaty, iż „System polskiej służb zdrowia zadziałał. Nikt w polskiej służbie zdrowia nie musiał wybierać który pacjent ma przeżyć; który ma mieć dostęp do sprzętu medycznego”. Dodał także, iż obecna „ustawa covidowa” oferuje nowy katalog narzędzi umożliwiający skuteczną walkę z kryzysem – pandemia nie tylko wzmocniła GIS, ale również wiele nauczyła wszystkich z nas. Po tej pandemii będziemy o wiele mądrzejsi” podsumował prof. Pinkas.

Prezes Agencji Badań Medycznych – Radosław Sierpiński komentował także, iż „Dzisiaj wychodząc z kryzysu, możemy ostrożnie mówić, że dzięki wspólnie podjętym działaniom rządu jak i odpowiedzialności polskich obywateli udało się opanować kryzys. Decydująca będzie jednak najbliższa przyszłość – kolejne miesiące i lata w których będzie kreowała się współczesna gospodarka”  dodał.

Goście konferencji zgodnie przyznali, że pandemia – mimo wielu zagrożeń – stała się również szansą dla sektora ochrony zdrowia. Jako społeczeństwo uświadomiliśmy sobie jak ważne są badania kliniczne i wysiłki społeczności międzynarodowej skupione na jak najszybszym wynalezieniu szczepionki i skutecznym leczeniu COVID-19. O roli sektora R&D w walce ze skutkami pandemii koronawirusa mówili m. in. przedstawiciele przemysłu farmaceutycznego i eksperci medyczni.

Bernard Waśko, Zastępca Prezesa ds. medycznych w Narodowym Funduszu Zdrowia odniósł się do przedstawionych w dyskusji prognoz, stwierdzając, że – w jego ocenie – są one zbyt pesymistyczne. Niewątpliwie ubytek kilku miliardów wpływów ze składek zdrowotnych nie pozostanie bez echa. Trudno prognozować jednak jak szybko gospodarka będzie się rozpędzać, jak przychody i obrót gospodarczy wróci do normalności, a w związku z tym, jaki to będzie miało wpływ na poziom zatrudnienia i zarobków obywateli.

Prof. Zbigniew Gaciong, Rektor-Elekt z Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego wskazał, że w celu przygotowania się w przyszłości na kolejne pandemie „należy postawić sobie bardzo ważne pytanie: czy więcej ludzi umarło przez COVID czy na skutek zarażenia koronawirusem” Oczywiście tej odpowiedzi nie uzyskamy dzisiaj, jutro. Może być to perspektywa miesięcy lub nawet dłużej. Poznanie odpowiedzi na to pytanie pozwoli nam jednak na przygotowanie strategii w przypadku kolejnych takich sytuacji czy na nowe zagrożenie” – komentował. 

Dr n. med. Grzegorz Czelej, sprawujący w obecnej kadencji funkcję Senatora RP podzielił się informacją, że w marcu powstał „projekt wyizolowania przeciwciał na bazie osocza osób które miały kontakt z wirusem i przygotowania ich w postaci leku przez Biomet Lubelski, który dostał dofinansowanie Agencji Badań Medycznych”.

Podpułkownik Emil Lisiak, Ministerstwa Obrony Narodowej przyznał, że jako wojsko wspierają sanepid poprzez zespoły wymazowe i działania takie jak np. ewakuacja osób z domów pomocy społecznej. Dodał również, że „wojsko jako jedno z pierwszych uruchomiło infolinię wsparcia. Jest to wspólne przedsięwzięcie Wojsk Obrony Terytorialnej i Departamentu Wojskowej Służby Zdrowia”. Wskazał, że Ministerstwo pmaga również kombatantom, rodzinom lekarskim, współpracujemy z samorządami.

Irena Rej, Prezes Izby Gospodarczej „FARMACJA POLSKA” podczas debaty zaadresowała, że spory niepokój „budzi przede wszystkim fakt, że obserwujemy duży spadek rynku aptecznego. Ten spadek wynosi ponad 20% i wydaje się, że ta tendencja nie zmniejsza się a raczej zwiększa”. Dodała również, że zmniejsza się ilość pieniędzy w systemie a także, że istnieje oczekiwanie aby pokazać w jakim kierunku Ministerstwo chce to rozwiązywać i jakie widzi możliwości finansowe.

Zdaniem ekspertów, niezwykle ważnym czynnikiem zwiększającym efektywność walki ze skutkami koronawirusa okazała się telemedycyna i skuteczna kontrola nad jakością usług oferowanych przez sektor publiczny.

W drugim panelu, Goście postanowili pochylić się nad tematem bezpieczeństwa lekowego Polski a także dostępem do nowoczesnych technologii i R&D. Wprowadzenie do panelu wygłosił Maciej Miłkowski, podsekretarz Stanu w Ministerstwie Zdrowia.

Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Zdrowia, Maciej Miłkowski, w swoim przemówieniu poruszył m.in. kwestię łańcuchów dostaw i ich efektywnego wykorzystania. „Gdy państwa zamknęły granice, powstał pomysł aby utworzyć zielone szlaki. Wspólnie z Służbą Graniczną rozwiązaliśmy ten problem. Produkcja realizowana jest w wielu państwach na raz. Żadne państwo nie jest jednak samowystarczalne”. Minister odniósł się również do kwestii terminu  publikacji kolejnego oświadczenia refundacyjnego: „lista będzie opublikowana we wrześniu 2020; nie ma możliwości przywrócenia terminu lipcowego, gdyż zaczęliśmy już wydawać pozytywne decyzje w odniesieniu do terminu wrześniowego”.

Prof. Paweł Krawczyk – Kierownik Pracowni Immunologii i Genetyki w Katedrze i Klinice Pneumonologii, Onkologii i Alergologii Uniwersytetu Medycznego w Lublinie przyznał, że „W trakcie pandemii COVID-19 stało się wiele złych rzeczy – została opóźniona diagnostyka, choć w przypadku wielu zaawansowanych nowotworów nie ma medycznych podstaw, by badania opóźniać (nawet w obliczu COVID)”. Dodał również, że wciąż brakuje w polskim systemie ochrony zdrowia kojarzenia chemioterapii z immunoterapią.

Radosław Sierpiński z Agencji Badań Medycznych zwrócił uwagę, że już „w pierwszych dniach pandemii uruchomiliśmy konkurs na 50 mln zł; działanie te pozwoliło nam zdynamizować badania nad szczepionką i lekami przeciwko COVID-19. Nie udałoby się to bez współpracy z Ministrem Szumowskim”. Dodał również. że należy rozmawiać z firmami farmaceutycznymi jak równy z równym. Agencja Badań Medycznych zapewnia taką współpracę, dzięki czemu polska staje się wartościowym partnerem na arenie międzynarodowej.

Piotr Najbuk z firmy AstraZeneca przyznał, że „Choć AZ jest globalnym koncernem farmaceutycznym, to niezwykle istotny jest dla nas polski system innowacji. Z Polski zarządzamy badaniami klinicznymi z ponad 40 krajów – jesteśmy zatem niezwykle polskocentrycznną firmą”. Podniósł również temat dostępności do leków i różnych opinii pojawiających się w kwestii zapewnienia niezależności lekowej. Dodał również, że w długiej perspektywie jako jedno z ważniejszych mechanizmów wymieniany jest m.in. RTR (refundacyjny tryb lekowy).

Dr Roman Topór-Mądry, Prezes Agencji Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji powiedział, że w kontekście walki ze skutkami COVID-19 AOTMiT cały czas prowadzi prace nad wytycznymi dot. wyrobów medycznych. „Wkrótce opublikujemy ich pierwsza część tych. Aktualnie pracujemy wspólnie z zespołem ponad 70 ekspertów”.

Z kolei dr Małgorzata Gałązka-Sobotka z Rady NFZ odniosła się w temacie krajowej produkcji leków: „pandemia COVID-19 uzmysłowiła nam, że więcej leków powinno być produkowanych w naszym regionie. Nie ma jednak takiego państwa w EU, które w ramach własnej produkcji byłoby w stanie zabezpieczyć wszystkie potrzeby lekowe”.

Prof. Leszek Czupryniak, Kierownik Kliniki Diabetologii i Chorób Wewnętrznych na Warszawskim Uniwersytecie Medycznym przyznał, że w ostatnim czasie „wreszcie dokonał się przełom jeżeli chodzi o leczenie pacjentów (diabetologia). Mamy w zasadzie wszystkie najnowsze leki refundowane. Władze Ministerstwa Zdrowia w tym obszarze działają niezwykle  proaktywnie”. Podkreślił również, że wprowadzenie e-recept i teleporad pozwoliły natychmiastowo pomóc wielu pacjentom.

Poseł Barbara Dziuk, Przewodnicząca Parlamentarnego Zespołu ds. Chorób Rzadkich przyznała, że w dobie pandemii możemy obserwować życzliwsze spojrzenie „na rozwiązanie problemów które do tej pory nie były rozwiązywane”. Pokreśliła również istotną rolę jaką w obecnej sytuacji odgrywa działalność Agencji Badań Medycznych

Wprowadzenie do trzeciego panelu wygłosiła Agnieszka Kister – Dyrektor, Centrum Systemów Informacyjnych Ochrony Zdrowia. W swoim przemówieniu poruszyła temat rozwoju ochrony zdrowia i szczególnie w kontekście ułatwień oferowanych przez nowoczesną technologię. „Wszyscy – zarówno jako pacjenci, jak i lekarze – nauczyliśmy się korzystać i doceniać zalety telemedycyny. Dotyczy to również małych praktyków i małych POZ, które mogą w ten sposób efektywnie pomagać swoim pacjentom. Okazało się, że pacjenci też są w stanie działać w nowej rzeczywistości”.

Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Funduszy i Polityki Regionalnej, Anna Gembicka wspomina, że „pandemia koronawirusa zdecydowanie przyspieszy działanie w ramach cyfryzacji służby zdrowia. Część e-usług z pewnością powinna z nami zostać także po zakończeniu pandemii COVID-19. Jednocześnie przyznała, że nadal na mapie polski są jednak białe plamy – miejsca w których dostęp do internetu, telemedycyny czy usług cyfrowych nie jest tak powszechny, jak byśmy sobie tego życzyli. W ramach programu Polska Cyfrowa pracujemy nad 177 e-usługami o niezwykle wysokim stopniu e-dojrzałości”.

Dr Anna Kowalczuk z Narodowego Instytutu Leków przyznała, że „pandemia pokazała nam jak ważna jest działalność w obszarze R&D, zarówno w obszarze naukowym, jak i i komercyjnym”. Zauważyła również zwiększoną aktywność Agencji Badań Medycznych i Narodowego Centrum Badań i Rozwoju. Dodała, że „Zostały uruchomione różnego rodzaju programy które maja na celu zintensyfikować działania na rzecz walki z koronawirusem. Zmieniły się też nakłady i postrzeganie działań R&D” – komentuje Kowalczuk.

Dr Paweł Grzesiowski z Zakładu Organizacji Opieki Zdrowotnej i Orzecznictwa w Centrum Medycznym Kształcenia Podyplomowego przyznał, że w przypadku mówienia o skutecznej telemedycynie „wszystko zaczyna się i kończy na dobrym połączeniu internetowym, które musimy zapewnić, żeby telemedycyna była w ogóle możliwa”. Jako kolejne obszary którym warto poświęcić uwagę Prof. Grzesiowski wskazał analizę danych i budowę zaufania na linii lekarz – pacjent.

Wojciech Szefke, Prezes Zarządu Technomed stwierdził, że „COVID odczarował rynek technologii medycznej i rynek wyrobów medycznych”. Wskazał, że pandemia koronawirusa przesunęła środek ciężkości jeżeli chodzi o wykorzystywanie technologii a społeczeństwo zdało sobie sprawę, że technologie medyczne i telemedycyna „nie są takie straszne”. Prezes Szefke podkreślił także, że zarówno przemysł polski jak i zagraniczny obecny w Polsce oferuje obecnie bardzo wiele ciekawych rozwiązań w zakresie technologii jak np. rejestracja stanu zdrowotnego pacjenta czy monitorowanie stanu glikemii we krwi.

Prof. Artur Mamcarz, Kierownik III Kliniki Chorób Wewnętrznych i Kardiologii na Warszawskim Uniwersytecie Medycznym przyznał w kontekście telemedycyny, która wykorzystywana jest również  podczas zajęć edukacyjnych ze studentami medycyny, że wprawdzie „część wizyt mogła odbyć się przez telefon ale pewnego badania przedmiotowego nie ma jak przeprowadzić w wersji cyfrowej” a tym samym kontakt osobisty pacjenta z lekarzem będzie musiał prędzej czy później nastąpić. Podkreślił również rolę aplikacji mobilnych w zakresie ochrony zdrowia a także wyzwania z jakimi ich wykorzystanie będzie się to wiązało.

Z kolei Jakub Berezowski, Zastępca Prezesa ds. finansowania badań Agencji Badań Medycznych przyznał, że „telemedycyna jest sporym wyzwaniem i prace nad nią będą musiały znacząco przyspieszyć”. Co do unowocześnienia procesów badań klinicznych Prezes Berezowski poinformował, że ABM – ogłosiło konkurs na nowoczesne centra badań klinicznych –, które powstaną w wybranych szpitalach i tam będą miały zastosowanie nowoczesne rozwiązania takie jak np. nowoczesna wyszukiwarka badań onkologicznych.

Czwarty panel rozpoczął drugi, anglojęzyczny blok konferencji. Międzynarodowi eksperci m.in. z USA, Portugalii i Szwwecji pochylili się nad tematem wpływu konorawirusa na globalny system ochrony zdrowia.

Dr Grzegorz Juszczyk, Dyrektor Generalny Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego – Państwowego Zakładu Higieny przyznał, że „w czasie ostatnich 4 miesięcy walczyliśmy zarówno z COVID-19 jak i z obezwładniającym strachem’. Podkreślił także, że „Widzimy dziś wiele efektów zamrożenia gospodarki w czasie pandemii – musimy być przygotowani na powtórkę takich sytuacji w przyszłości”. Dr Juszczyk zasugerował także, iż wskazane może być utworzenie specjalnego funduszu na takie okoliczności jak COVID-19, by móc w przyszłości wypłacać z niego wynagrodzenia dla osób pozostających w domach np. na kwarantannie”.

Krzysztof Wojciechowski z Polish-American Business Council odniósł się do słów dr Juszczyka: „jestem reprezentantem branży wobec której w obecnej sytuacji stawiane są ogromne wymagania. Szczególnie dotyczące wynalezienia szczepionki czy sposobu leczenia na COVID-19. To jest w tym momencie jedynie kwestia czasu. Od stycznia do dnia dzisiejszego zgłosiło się ponad 200 instytucji zainteresowanych stworzeniem takiej metody leczenia”.

Jakub Berezowski, Zastępca Prezesa ds. finansowania badań w Agencji Badań Medycznych podczas debaty przyznał, że „Pandemia COVID-19 pokazała jak istotna w procesie walki z koronawirusem okazała się Agencja Badań Medycznych. W pierwszych dniach utworzyliśmy infolinię na którą zgłosiły się setki firmy”. Powiedział również, że ABM zdecydowało się wydać oszczędności na badania kliniczne i walkę z koronawirusem.

Dr Michał Gryz, Dyrektor Departamentu Inspekcji Produktów Leczniczych i Wyrobów Medycznych w Urzędzie Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych podczas debaty stwierdził, że „Pierwszym krokiem jest stworzenie skutecznej szczepionki czy leczenia koronawirusa. Następnie bardzo istotny jest proces regulacyjny ponieważ tysiące pacjentów czekają na szczepionkę”. Podkreślił także jak ważną role do odegrania będzie miała w tym procesie Europejska Agencja Badań Medycznych: ’Agencja będzie odpowiedzialna za działanie szczepionki na COVID-19. Będzie na Agencji spoczywała olbrzymia odpowiedzialność przy zatwierdzaniu takiej szczepionki’.

Profesor Waldemar Priebe, Professor of Medicinal Chemistry; Department of Experimental Therapeutics; Division of Cancer Medicine; The University of Texas MD Anderson Cancer Center przyznał, że „Nie byliśmy przygotowani na pandemie mimo ostrzeżeń pojawiających się z Chin i tego, że choroba przenosi się z osoby na osobę”. Dodał także, że w USA kilkakrotnie proponowano wycieczkę do Wuhan „by zbadać podłoże i działanie epidemii”.

Radu Rasinar, Prezes Zarządu AstraZeneca na obszarze CEE podczas dyskusji panelowej przyznał, że obecnie jego firma prowadzi w Polsce  ’bardzo dużo inwestycji w zakresie R&D i jest to nasze zobowiązanie, aby wprowadzić zmiany w przyszłości”. Stwierdził także, że AstraZeneca jest „silnym kandydatem do wynalezienia szczepionki”.

Dr Lindsay Davies, Chief Scientific Oficer w firmie NextCell Pharma przyznała, że „jeśli wynajdziemy szczepionkę na COVID-19 i znajdziemy odpowiedni sposób leczenia, będziemy mieli więcej ozdrowieńców. Będzie miało to dobry wpływ na wiele różnych aspektów rzeczywistości post-COVID-owej”. Podkreśliła także, że „potrzebujemy dużej współpracy między sektorem firm farmaceutycznych a światem akademickim”.

Wprowadzenie do piątego i zarazem ostatniego panelu konferencji wygłosił kpt. Dr n. med. Jacek Siewiera – kierownik oddziału klinicznego medycyny hiperbarycznej Wojskowego Instytutu Medycznego.

Na początku swojego wystąpienia kpt. Siewiera poruszył kwestię rozwoju pandemii koronawirusa, wspominając „Moment w którym poczuliśmy realną wagę zagrożenia związanego z COVID-19 była sytuacja epidemiologiczna we Włoszech. Było to pierwsze europejskie państwo które poinformowało o zagrożeniu i jego prawdziwej sile oddziaływania”. Kapitan Siewiera komentuje także  różnice w amerykańskim i europejskim podjeściu do Koronawirusa. „W europie jedną z pierwszych decyzji mających na celu walkę z COVID-19 było ponowne przywrócenie kontroli na granicach państw wewnętrznych EU (i w praktyce ich zamknięcie) uniemożliwiając swobodne przemieszczanie się. W USA natomiast nadal można kupić bilet na samolot i przemieścić się w dowolne miejsce w kraju” – dodaje. „Obserwujemy że w Europie państwa z podobną sytuacją ekonomiczną i pandemiczną otwierają swoje granice, w taki sposób by móc udrożnić handel międzynarodowy, ale jednocześnie izolować się od reszty. Przykładem tego zjawiska jest np. sektor transportowy w Europie czy wymiana handlowa między Koreą Płd a Chinami.”

Podczas piątego, ostatniego panel konferencji zaproszeni goście wymienili się najlepszymi, międzynarodowymi praktykami w obszarze walki ze skutkami COVID-19.